Dolar nereye kadar?

[bozok]

Dolar nereye kadar? (1)


Esfender KORKMAZ
esfender@esfenderkorkmaz.com
Yazı Tarihi: 10/03/2009



Spekülatif fonlar, dünyayı batırdı... Her gün borsalar için duyduğumuz, endeks seviyesinin direnç noktası gibi yorumlar bitti. şimdi spekülatörler dolar tahmini yapmaya başladı. Dün sabah yine bir yorumcu, ’’dolarda 1.80 seviyesi psikolojik sınırının kırılması zordur “ diye yorum yapıyordu. Aynı yorumcular daha önce de, dolar 1.50 sınırını geçmez diyordu.

Bu tür yorumların hedefi, spekülatörler için altyapı hazırlamaktır.

Dolarda bu sınır işi, nereden çıkıyor? Neden psikolojik sınır? Nasıl hesaplanıyor? Bunları sorarsanız, kendisi de bilmiyor. Sınırları koyan ve söyleten her zaman olduğu gibi, yine spekülatif sermayedir.

Yerli veya yabancı, doğrudan yatırım sermayesi, daha az ithalat yaparak ve daha çok ihracat yaparak kar etmeyi hedefler. Bu nedenle, düşük kur hesabı yoktur. Kur artışı ihracatta rekabet gücünü artırır... Her ne kadar son aylarda kur artışına rağmen ihracat düştüyse de, bunun nedeni dış talebin düşmesidir. Eğer kur artışı olmasaydı, ihracatımız daha çok düşmüş olurdu.
Buna karşılık dışarıdan ucuz dövizle borçlanarak liraya çeviren ve Hazine’ye yüzde 10 dolayında reel faizle verenler, elbetteki kur artışından rahatsız olacaktır.

Kur düşük diye içeride aramalı fabrikasını kapatıp, aramalı ithal edenler, elbetteki kur artışından rahatsız olacaktır.

Gerçekte ise bu şartlarda doların ne olacağını tam olarak kestirmek imkanı yoktur. Her şeyden önce dolar kuru, dünya ekonomik konjonktürüne, ABD’nin hedeflediği politikalara, AB’nin sorunlarına ve Türkiye’deki risklere bağlıdır. Yine MB’nin ve hükümetin kafasında ne var... Bilmek gerekiyor.

Hükümet ve MB her ne kadar kuru arz-talep şartları, piyasa belirliyor diyorsa da, inanmayın. Sıcak para girişinin cari açıktan daha fazla olduğu yıllarda, örneğin MB 2003 ve 2004’te uzun süre döviz ihalesi yapmadı... Kur düşük kaldı. Amacı enflasyonu önlemekti... Ekonominin ithalata bağımlı bir üretim yapısı kazanacağı konusu. MB’yi ilgilendirmiyordu. Veya bu konuya aklı ermiyordu.

Aslında, Türkiye dalgalı kur sistemine geçtiğinde, IMF’nin hedefi belliydi. IMF ve IMF Türkiye Emini Kemal Derviş’in öncelikli hedefi Türkiye’nin dış borcunu ödemesi için, Türkiye’ye nasıl olursa olsun, döviz girişini sağlamaktı. Bu nedenle Türkiye’nin cari açık vererek, borç harç içinde kalmasını, kaynak kaybetmesini kimse dikkate almamıştı.

IMF ve Kemal Derviş, bu amaçla dalgalı kur sistemini kurtarıcı olarak görmüştü. Gerçekte ise dalgalı kur sistemi Türkiye için, altyapısı olmayan bir sistemdi. üünkü:

1) İç ve dış faiz farkının yüksek olduğu bir durumda, dalgalı kur spekülatif sermaye ve sıcak parayı mıknatıs gibi çeker. Döviz bollaşır. Döviz kuru baskı altında kalır.

2) Dalgalı veya serbest kur politikası için, döviz arz-talebinin dengede oluşmasını sağlayacak piyasa yapısının ve piyasa şartlarının olması gerekir. Kısa vadeli dış borcun yüksek olduğu, dış borçlanma maliyetinin yüksek olduğu, iç tasarrufların yetersiz olduğu ve kamu açıklarının kısmen döviz hamili veya dövize endeksli devlet kağıtlarıyla kapatıldığı bir dönemde ve bir ekonomide döviz arz ve talebi serbestçe oluşmaz.

3) Türkiye’de finansal piyasalar yeteri kadar gelişmemiştir. Kur riskine karşı koruma sağlayacak enstrümanlar 2001 yılında hiç yoktu. Bugün ise yetersizdir. ürneğin ’’Vadeli Döviz İşlemleri” piyasaları gelişmemiştir.
Bu şartlarda dolar fiyatı ve alternatif kur sistemi için neler söylenebilir?


(Yarın devam edecek)

[bozok]

Dolar nereye kadar? (2)


Esfender KORKMAZ
esfender@esfenderkorkmaz.com
Yazı Tarihi: 11/03/2009



Dün bu köşede, IMF’nin getirdiği dalgalı kur sisteminin, dövizi spekülatif bir tasarruf aracı haline getirdiğini ifade etmiştim. Kur düşük kaldığında, ihracatçı ve turizm sektörü sıkıntıya giriyor. Kur artışında ise bu defa döviz borçlusu ve ithalatçı sıkıntı çekiyor.

Kurun artması veya düşmesi çok doğaldır... Ne var ki, Türkiye de 2002 ile 2009 arasında tüketici fiyatları endeksi (TüFE) yüzde 90 oranında arttığı halde dolar kuru tersine düştüyse, bunda bir dengesizlik var demektir... Eğer euro, 2003 ile 2008 arasında dolar karşısında değer kazandı ve fakat TL karşısında değer kaybettiyse yine bir dengesizlik var demektir.

Merkez Bankası, 19 ülkeye göre reel kur endeksini hesaplıyor. MB’nın 1995 bazlı reel kur endeksine göre, 2003 Mart ayını 100 olarak kabul edersek, son açıklanan ay olan Ocak 2009’da, endeks değeri 138.6’dır. Bu Ocak 2009 TL’nin daha yüzde 38.6 oranında değerli olduğunu gösterir. Yani Ocak 2009’da dolar kurunun 2.24 olması gerekirdi.

Ocak-mart arasında dolar kuru yine arttı. Ancak bugün bile dengede olup olmadığını bilmiyoruz. Baz yılına göre denge kuru yüzde 20 dolayında aşağı veya yukarıda dengeye gelebilir. Bu tahmini yapabilmek için, TL enflasyonundan dolar enflasyonunu çıkararak kalan sonuçla dolar değerinin TL değerini hesaplamak, ayrıca doların diğer paralar karşısındaki değer değişmesini de hesaplayarak düzeltmek gerekir. Veya MB’nin mart ayı reel kur endeksinin ne olduğunu bilmek gerekir.

Bunları yapmadan, döviz kuru artışını durduralım demek yanlıştır.

üte yandan TL’nin dolar karşısında aşırı değer kazanması, dış cari açığın artmasına neden oldu.

Cari açığın artmasının iki nedeni var... Büyüme ve düşük kur...

2006 yılından sonra büyüme hızı yavaşladı... Ancak cari açık arttı... Bu demektir ki, cari açık daha çok düşük kurdan dolayı ortaya çıktı.

Cari açığın, iç tasarruf eksiğinden dolayı ortaya çıktığını ifade edenler yanlıştır. üünkü:

İthalat içinde yatırım malı oranı çok düşük, yüzde 12’dir.

Eğer işadamı, düşük kurdan dolayı daha ucuza gelecek diye içeride aramalı üreten fabrikasını kapatıp, aramalı ithal etmişse, bunun anlamı iç tasarrufun atıl bırakılmasıdır.

Eğer bugün dolar dünyada değer kazanmasaydı veya bir dünya ekonomik krizi olmasaydı, TL karşısında yine değer kazanacaktı.. Veya TL değer kaybedecekti... Yani mutlaka kurda bir düzeltme olacaktı... Aksi halde Türkiye cari açık yükünün altından kalkamayacaktı.

Yine eğer TL aşırı değer kazanmasaydı, konjonktürün canlı döneminde, Türkiye ihracatını daha çok artırabilirdi.

Dalgalı kur sistemi otomatik olarak kur dengesi sağlar. Ancak Türkiye’de dünkü birinci yazıda ifade ettiğim gibi, dışarıya göre içeride yüksek faiz olduğu için ve istikrarlı piyasa olmadığı için, dalgalı kur, kuru düşük tutmak için bir araç haline geldi. şimdi ekonomik krizle birlikte sıcak para kesilip, tersine çıkış başlayınca MB ve hükümetin bu oyunu daha fazla sürdürmeleri de imkansız oldu.

Merkez Bankası kura yeniden müdahale ediyor... Dikkat edersek bu müdahale her zaman kur artışında oluyor. Kur düşerken olmuyor.

üzetle, dalgalı kur sistemi MB ve hükümet tarafından her zaman istismar ediliyor... Türkiye’de devamlı istikrar sorunu yaratıyor.

Borsa bitti. şimdi dalgalı kur sistemi ortamında dolar kumarı başladı. Bu nedenle, bizim gibi gelişmekte olan ülkelere en uygun olan “Yönetimli dalgalanma veya kontrollü kur sistemine” geçmemiz gerekiyor.

Bu sistemde, sabit kurda olduğu gibi özel bir döviz kuru hedefi yoktur. Resmi otoriteler piyasaya kurlardaki dalgalanmaların büyüklüğünü azaltıcı çeşitli müdahalelerde bulunmaktadırlar.

Kontröllü kur sistemi, kurların gerçekçi olmasına imkan verecektir. Bu sistemde, döviz kurları prensip olarak piyasa mekanizması tarafından belirlenmekle, yani arz ve talep şartlarına bırakılmakta, ancak resmi otoriteler döviz kurlarında aşırı kabul edilen dalgalanmaları önlemek için zaman zaman döviz piyasasına girmektedirler. Kurlar sürekli resmi otoritelerin denetimi/gözetimi altında bulunmaktadır. Bu nedenle de, bu sisteme “yönetimli dalgalanma” denilmektedir.

Yönetimli dalgalanma sisteminde yapılan müdahaleler, önceden belirlenmiş kurallara göre değildir. Ayrıca bu müdahaleler, ülke ekonomisinin hareket alanını genişletmektedir.


...