Krizin anatomisi
Tufan TüRENü
hurriyet.com.tr
13 Ekim 2008
DüNYAYI kasýp kavuran krizin ilk habercisi Ýstanbul doðumlu Amerikalý Musevi Profesör Nouriel Rubini oldu.
Rubini 2007’nin Ocak ayýndaki Davos toplantýsýnda "Amerika’yý büyük bir resesyon (ekonomik durgunluk) bekliyor. Ekonomide çok kötü bir gidiþ var" diyor.
Herkes þaþýrýyor. Kimse Rubini’ye inanmýyor ve onu "felaket tellallýðý" ile suçluyorlar.
Rubini, ev kredilerinin (mortgage) bir felaket getireceðini daha ortada bir tehlike belirmeden görüyor.
Aradan çok geçmeden mortgage’larda yavaþ yavaþ ödeme zorluklarý baþlýyor.
Sonra da hýzlanarak 12 milyon insan kredi borçlarýný ödeyemez hale geliyor.
Peki bu noktaya nasýl gelindi?
Ýlhan Kesici’ye göre Amerika’da birtakým dehalar fazla ince eleyip sýk dokumadan herkesi ev sahibi yapmaya kalkýyorlar ve ödeme gücü olup olmadýðýna aldýrmadan kredilendiriyorlar.
2007’nin ortalarýnda sorunlar çýkmaya baþlýyor. Ýnsanlar bankalara "Ben borcumu ödeyemiyorum, gel evi al" diyorlar.
Ama kýsa zamanda iade edilen evler çýð gibi çoðalarak satýlamayacak sayýya ulaþýyor.
* * *
Kesici krizin katlanarak büyümesini de þöyle anlatýyor:
"Baþlarda bu tehlike küçümsendi. ’Topu topu 30 milyar dolarlýk bir risk Amerikan ekonomisi için sorun olmaz’ dendi. Sonra bu rakamýn 150 milyar dolar, bir süre sonra 300-400 milyar dolar olduðu görüldü. þimdi ise bir trilyon dolar, 3 trilyon dolar diyenler var..."
üünkü Amerika’da daðýtýlan "çürük krediler" Avrupa’ya da bulaþtý.
"üürük kredi" daðýtan banka veya finansman kuruluþlarý bu kredilerin saðlam olmadýðýný bildikleri için bunlarý sigorta ettiriyor. Sigorta þirketleri de bu kredilere güvenmedikleri için gidip kendilerini bir baþkasýna sigorta ettiriyorlar.
Kesici’ye göre iþ bununla da kalmýyor. Riskten kurtulmak isteyen bu kuruluþlar tahvil çýkarýp bazý fonlara satýyorlar. Bunlarý, kárlý diye Avrupa’daki ve dünyadaki bazý fonlar da alýyorlar. Buna hisse senedi çýkarýp satma da eklenince "çürük krediler" bir felaket zinciri haline geliyor.
Böylece ipin ucu kaçýyor ve rakam belirlenemez hale geliyor.
þimdi dünya ekonomisini kurtarmak için baþta Amerika, Avrupa ve Uzakdoðu ülkeleri önlem üstüne önlem alýyorlar, paket üstüne paket hazýrlýyorlar. Felaketin banka kurtarmakla düzelmeyeceðini gördükleri için bazýlarýna el koyuyorlar.
Kesici, "Bu duracak. Ama hiçbir þey eskisi gibi olmayacak" diyor.
* * *
Dünyanýn en büyük ekonomisi olan Amerika’da her yýl 10 trilyon dolarlýk tüketim yapýlýyor.
Prof. Rubini’nin 2007 baþýnda öngördüðü resesyon baþlýyor ve giderek de hýzlanýyor.
Amerikan ekonomisindeki bu durgunluk büyümeyi olumsuz etkileyecek.
Bu ülkede tüketimin düþmesi bütün dünyayý sýkýntýya sokacak. Avrupa Birliði ile üin’in Amerika’ya yaptýðý yaklaþýk 800 milyar dolarlýk ihracat azalacak.
Bu durumda Türkiye’nin AB’ye ihracatý da düþecek. Türk ekonomisi de durgunluða girecek.
Cari açýðý aþýrý yüksek olan Türkiye, ekonomisini döndürmekte, borçlarýný ödemekte büyük sýkýntýlara düþecek.
Evet... Manzara iç karartýcý...
Bari bu iç karartýcý yazýyý teselli babýnda Baþbakan Erdoðan’ýn o eþsiz öngörüsüyle bitirelim:
"Kimse merak etmesin, evvel Allah bize bir þey olmaz..."
...
Alinti
