Kur'an'ýn gösterdiði beþ temel adres (1)
Yaþar Nuri üztürk
haberturk.com
25.06.2009
I. Kur'an'ýn kendisi
Ýlk adres Kur'an'ýn kendisidir.
Kur'an adreslerin adresi, ýþýklarýn ýþýðýdýr. Zaman ve mekan üstü ýþýk Kur'an'dýr.
Türk ilahiyat alanýnýn dahi bilgini Prof. Dr. Hüseyin Atay, Kur'an'la ilgili sohbetlerimizin birinde, hayatýma yön veren söylemlerden biri olan þu müthiþ sözü söylemiþti:
"Kur'an'ý kim yapmýþsa Allah odur. þöyle de diyebiliriz: Kur'an'a Allah'tan baþkasý vücut veremez."
II. Akýl
Adreslerden ikincisi akýldýr.
Kur'an'a göre, en büyük peygamber akýldýr. Akýl, peygamberlerin peygamberidir. Bu gerçek, halk ve din adamlarý tarafýndan pek bilinmez. Bilen din adamlarý ise bunu pek itiraf etmezler.
Esas peygamber, ilk ve içsel peygamber, akýldýr. Diðer peygamberler onun görünen temsilcileridir.
Esas peygamber olan akýldan nasibi olmayanlarýn, öteki peygamberlerden bir hayýr görmeleri mümkün deðildir. Hayatýn ve insanýn komutaný da akýldýr. Dinin komutaný da akýl olmalýdýr.
Ebu Hamid Gazali (1058-1111) gibi, aklý mahkûm eden ve Ýslam'da akýlcýlýk dönemini kapatan bir zat bile, "Akýl ile nakil (kutsal metinler) çeliþtiði zaman, aklýn söylediðini öne almalýyýz" demektedir.
Kur'an iþlevsel akýl istediði için, akla yollama yapacaðý her yerde, akýl kelimesini deðil de taakkul (aklý iþletmek) tabirini kullanýr. Kur'an bu konudaki uyarýsýný çok açýk ve sert yapmaktadýr:
"Allah, aklýný iþletmeyenler üzerine pislik atar." (Yûnus suresi, 100). Kur'an dilinin ölümsüz ustalarýndan biri olan Isfahanlý Ragýb, anýt eserlerinden biri olan ez-Zeria ila Mekarimi'þ-þeria' da "Peygamberlerin ve Aklýn Ýnsanlarý Gerçeðe ve Tanrý'ya Ýleten Ýki Kýlavuz Oluþu" baþlýðý altýnda þu muhteþem satýrlarý yazmýþtýr:
"Ýzzet ve celal sahibi Allah'ýn insanlara iki resulü vardýr:
1. Ýçten dýþa olan (batýn) resul,
2. Dýþtan içe olan (zahir) resul.
Bunlarýn birincisi akýl, ikincisi peygamberdir. Hiçbir insan, batýn resulden gereðince yararlanmayý öne almadan zahir resule yol bulamaz.
Batýn resul (akýl), zahir resulün çaðrýsýnýn saðlýk ve geçerliliðini bilmede esastýr.
Eðer batýn resul olmazsa zahir resulün sözünün kanýtlýðý ve baðlayýcýlýðý olmaz."
"Akýl komutandýr, din asker. Akýl olmasa din geçerli ve kalýcý olamaz. Elbette ki, din olmayýnca da akýl þaþkýn halde kalýr. Bu ikisinin birleþip kucaklaþmasý ise nûr üzerine nûrdur. Nûr suresindeki 'nûr üstüne nûr' (ayet 35) ifadesi iþte bunu göstermektedir."
(Ragýb; ez-Zeria ila Mekarimi'þ-þeria, 207)
...