14 Temmuz 2011/10

TÜRKİYE DEVRİMCİ İŞÇİ SENDİKALARI KONFEDERASYONU ARAŞTIMA ENSTİTÜSÜ (DİSK-AR)

İŞSİZLİK SİGORTASI RAPORU: KAYNAK ÇOK, FAYDALANAN YOK

İşsizlik sigortasından yasaya göre kapsam dahilinde olanların yüzde 10"u toplam işsizlerin ise sadece yüzde 3"ü faydalanabiliyor. Fondaki parayla, fonun gelirine dokunulmaksızın, 2 milyon 812 bin işsize, 46 ay (yaklaşık 4 yıl) maaş ödenebilir"¦


İşsizliğin can yakıcı bir biçimde etkisini devam ettirdiği ülkemizde, ailelerin yaşadığı tahribat trajik boyutlardadır. İşsizlerin, yaşadıkları gelir kaybı nedeni ile zor durumda kalmasını engellemek için oluşturulan fondan yararlanma koşullarının son derece güç olması nedeni ile oluşan devasa kaynak, kamu erkinin ihtiyaçları ekseninde yağma edilmektedir.

Oysa fona duyulan ihtiyaç son derece fazladır. İşe başlamaya hazır olup, başta umutsuzluk olmak üzere çeşitli nedenlerle iş aramayan işsizler dâhil edildiğinde, yaklaşık 5 milyon işsizin bu fondan neredeyse yararlanması imkânsız kılınmıştır. Haziran 2011 itibari ile yalnızca 165 bin kişi işsizlik sigortasından faydalanabilmektedir.

TÜİK Mart dönemi Hanehalkı İşgücü anketi sonuçları üzerinden yaptığımız hesaplamalara göre toplam işsizlerin 430 binini işten çıkartıldığı için işsiz kalanlar, 921 binini işi geçici olup sona erenler, 228 binini iflas eden ya da işini kapatanlar, 447 binini işe ihtiyacı olduğu halde kendi rızası ile işten ayrılmak zorunda kalanlar oluşturmaktadır.

25 Ağustos 1999 tarihinde TBMM Genel Kurulu"nda kabul edilen işsizlik sigortası ile ilgili yasanın gerekçesinde, işsizlik sigortası, "bir iş ya da iş yerinde çalışırken, çalışma istek, yetenek, sağlık ve yeterliliğinde olmasına karşın tamamen kendi istek ve kusuru dışında işini kaybeden çalışanlara bir yandan yeni bir iş bulunmasına gayret edilirken, diğer yandan da bunların işsiz kalmaları nedeni ile uğradıkları gelir kaybını kısmen de olsa karşılayarak, kendisinin ve ailesinin zor duruma düşmesini önlemek amacı ile belli süre ve ölçüde ödemeyi kapsayan, sigortacılık tekniği ile faaliyet gösteren, Devlet tarafından kurulmuş, zorunlu bir sigorta kolu" olarak tanımlanmaktadır.


Dolayısıyla işsizlik sigortasının kapsamı çerçevesinde değerlendirilmesi gerektiği halde, bu haktan faydalanamayan kişi sayısı, kendi isteği ile işyerinden ayrılmak zorunda bırakılanlar hariç, 1 milyon 579 bin kişiyi bulmaktadır. Umudu kesik işsizlerle toplam işsiz sayısı ise Mart dönemi için yaptığımız hesaplamaya göre 5 milyondur. Buna göre işsizlik sigortasından yasaya göre kapsam dahilinde olanların yüzde 10"u toplam işsizlerin ise sadece yüzde 3"ü faydalanabilmektedir.

Yasaya göre işsizlerin, işsizlik fonundan yararlanmak için, işten çıkartılmış olduklarını ispatlama yükümlülükleri olduğu gibi, işten çıkartılmadan önceki 3 yıl içinde, son 120 günü kesintisiz olmak üzere en az 600 gün prim ödemiş olmaları gerekmektedir. İşverenlerin eksik prim ödemeleri nedeni ile işsizlik sigortasına hak kazanmış çok sayıda işçi bu şartlar nedeni ile mağdur edilmektedir.

Buna karşılık işsizlik fonu Merkezi Yönetim Bütçesine bir kaynak havuzu haline getirilmiştir. 5763 sayılı Kanunla İşsizlik Sigortası Fonunun faiz gelirinin yüzde 25"inin 2009-2012 döneminde öncelikli olarak Güneydoğu Anadolu Projesi kapsamındaki yatırımlarda kullanılmak üzere merkezi yönetim bütçesine aktarılması hükme bağlanmıştır. 18 Ağustos 2009 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 5921 sayılı Kanunla 2009-2010 yıllarına münhasır olmak üzere yüzde 25 olan transfer oranı yüzde 75"e yükseltilmiştir.

6111 sayılı torba kanun ile fonun prim gelirinin yarısı, dışarıdan hizmet temini ile özel sektöre ve taşeron firmaların kullanımına açılmıştır. Bu miktar mayıs ayı itibari ile 165 bin işsize ödenen toplam tutarın yaklaşık 2 katıdır. Yani yasa ile 330 bin işsize ödeme yapılacak tutar çeşitli hizmet temini için taşeron firmalara aktarılabilmektedir.

İşsizlik Sigortasının uygulamaya başladığı Mart 2002 tarihinden 30.06.2011 tarihine kadar sisteme 2.754.425 kişi başvuruda bulunmuş, 2.257.387 kişi işsizlik ödeneği almaya hak kazanmıştır. Mart 2002 tarihinden 30 Haziran 2011 tarihine kadar toplamda 4,1 milyar TL ödemede bulunulmuştur. Buna karşın 12 milyar TL, işsizlik ödemeleri haricinde kullanılmıştır.

Bunun sonucunda fonda Haziran 2011 sonu itibari ile 49 milyar TL"lik devasa bir kaynak oluşmuştur. Fondaki parayla, fonun gelirine dokunulmaksızın, 2 milyon 812 bin işsize, 46 ay (yaklaşık 4 yıl) maaş ödenebilir"¦

DİSK, kriz baş gösterdiğinden bu yana, ısrarla işsizlerin işsizlik fonundan yararlanmalarının kolaylaştırılmasını, ödeme miktarlarının insanca yaşama miktarına çıkarılmasını talep etmiştir. İşsizleri, işsizlik fonu gibi devasa bir kaynağa rağmen sefalete mahkûm eden, fondan işsizlere ödenen tutarın yaklaşık 3 katı oranında kendisine kaynak aktaran AKP hükümetleri büyük bir vebalin altına girmiştir. 49 milyar TL"lik bu devasa kaynak, işsizlerin ihtiyaçları için kullanılmalıdır.