Hüseyinzade Ali Bey

"Bir millet için her þeyden önce arzu edilecek þey, kuvvettir. Bir milletin kuvvet kazanmasý, homojen unsurlarý arasýnda manevi baðýn artmasýna baðlýdýr. üzellikle karþýlýklý sevginin artmasýna çalýþýlmalýdýr. Mesele birbirimizi tanýmak, sevmek, medenileþmek yolunda birbirimize yardým etmek meselesidir..."

Türkçülüðe dil, edebiyat ve siyasi alanda hizmet veren Ali bey, 1864'de Bakü'nün Salyan kasabasýnda doðmuþtur. Eðitimine Tiflis Müslüman mektebinde baþlamýþ, Tiflis Rum okulunda ve Petersburg Tabii Ýlimler Fakültesinde 1889'da tamamlamýþtýr. Rusya'dan Türkiye'ye gelmiþ, askeri týbbiyeye kayýt olmuþtur. Tiflis'te Mirza Feth Ali Ahundzade'nin sohbetlerine katýlmýþ ve Türkiye'ye Türkçülüðe ilgi duymaya baþlamýþtýr. Ýstanbul'daki týbbiye medresesinde batý ilim, fikir ve edebiyatýný tanýtmakta profesörlerinden fazla hizmet etmiþtir. Milliyetçiliðe asýl hizmeti Azerbaycan'a dönünce baþlamýþtýr. Týbbiyeden sonra Osmanlý-Yunan savaþýna askeri tabip yüzbaþýsý olarak katýlmýþ, 1900'de Askeri Týbbiye mektebine cilt ve frengi hastalýklarý öðretmen yardýmcýsý görevine getirilmiþtir. Bu görevi sýrasýnda Azerbaycan'a dönmüþtür. Rusya'da ilk günlük Türkçe gazete olan "Hayat"ýn kurucularýndan biridir. Ýki yýl bu gazetenin baþyazarlýðýný ve müdürlüðünü yapmýþtýr. Gazete kapandýktan sonra "Füzuyat" adlý bir dergide yine müdürlük ve baþyazarlýk yapmýþtýr.

Fikirleri ve kiþiliði: Hüseyinzade Ali Beyin fikirlerini net olarak görebileceðimiz eserleri makaleleridir. "Hayat" gazetesinde yayýmlanan makalelerinde Türklerin ýrk ve dilleri üzerindeki incelemelerini, Türklerin büyük bir birlik oluþturduklarýný açýklamaktadýr. Ayrýca "Bize çaðdaþ ilimler lazýmdýr" der ve "Türkleþmek, Ýslamlaþmak, Avrupalýlaþmak" gerektiðini savunur. Bu ilke bütün Türkler içinde benimsenmiþ ve Meþrutiyetten sonra, Gökalp tarafýndan da Türkiye'de ele alýnmýþtýr. "Füzuyat" dergisindeki bütün yazýlarýnda Türkçü olduðunu ortaya koymuþtur. Bütün Türkler içinde edebi dil olarak Osmanlý Türkçesinin kullanýlmasý gerektiðini savunmuþ, bunu eserleriyle uygulamaya çalýþmýþtýr. Kafkaslar'da Türkler içinde düþmanlýða yol açan mezhep (Sünni-þii) tartýþmasýyla ortaya çýkan Ýraniliðe ve son zamanlarda çýkan Ruslaþtýrma politikasýna karþý, Türk milliyetçiliðinin savunulmasýna ve geliþtirilmesine hizmet etmiþtir. Merkez Osmanlý olmak üzere, Türk milliyetçiliðini, Türkçülüðü hatta Panturanizmi savunmuþtur.

Eserleri: Siyaset-i Fürüset; 1908'den önce "Ýrþad", "Terakki" ve "Hakikat" gazetelerinde yayýmlanan geniþ kapsamlý ve hiciv dolu bir eserdir. "Olivver Swift" ile "Doroþevch"in Kazak atlarýna ait bir kitabýndan etkilenerek yazýlan bu eser, bütün doðu tarihinin çözümlenmemiþ problemlerini ele almýþtýr. "Hayat" ve "Futuhat" dergileri ile Türk gazetesinde makaleleri yayýmlanmýþtýr.